Dolf van den Brink,
een uitgever van het soort ‘gentleman and art dealer’
Imposante schets van Elsevier uitgever
In 1944 begint de jonge Larense econoom Dolf van den Brink (1919-1997) bij Elsevier op de boekhouding, wordt belast met de voorverkoop van de Winkler Prins encyclopedie en groeit al snel door naar de functie van adjunct-directeur. In 1946 is zijn positie al zo sterk dat hij de benoeming van Henk Lunshof, hoofdredacteur van Elseviers weekblad, tot plaatsvervangend directeur weet te verhinderen. Zijn rol wordt daarna binnen de uitgeverij steeds dominanter. Bij zijn afscheid in 1979 blijkt dat hij Elsevier – laverend tussen redacties en aandeelhouders - tot een concern van internationale allure heeft uitgebouwd. Waarbij nog voldoende tijd over is gebleven voor belangrijke bestuursfuncties bij het Singer Museum in Laren en de Universiteit van Amsterdam.
In 1958 legt hij in een memorandum uit dat “ieder democratisch land voor de ontwikkeling van politieke of economische ideeën behoefte heeft aan een verscheidenheid van opiniebladen. Het is voor een algemene uitgeversmaatschappij van grote omvang mogelijk boeken of tijdschriften van verschillende ‘kleur’ naast elkaar uit te geven. Zo is het ook democratisch dat Elseviers Weekblad een opinie voorstaat, die zelfs niet door alle financieel belanghebbenden wordt onderschreven.”
De redactie van Elsevier Weekblad doet zijn werk aanvankelijk badinerend af. “Hij is verantwoordelijk voor het sneeuwvrij houden van de stoep en moet erop toezien dat er altijd voldoende papier is, ook op de toiletten”. Later is de houding anders. In de woorden van hoofdredacteur Nic. Van Rossum: “Iedereen was doodsbang voor hem. Ik stond met hem op goede voet, maar hij wist niet dat mijn ondergeschikten zich verscholen als hij binnenkwam.” Dat geldt ook voor leidinggevenden. Niet geheel ten onrechte. Als Van den Brink na een ziekteperiode terugkeert, moppert hij tegen Van Rossum dat er flink misbruik is gemaakt van zijn afwezigheid. Er zijn dure auto’s aangeschaft en privéhypotheken afgesloten.
Van den Brink typeert uitgevers uiteenlopend van ‘gentleman and art dealers’ tot ‘geldbeluste exploitanten’. Zelf zal hij met het eerste zichzelf bedoelen. Met de tweede waarschijnlijk zijn opvolger Pierre Vinken. Hij kan zijn bloed wel drinken. Met Vinken worden termen als ‘winstmaximalisatie’, ‘beurskoers’ en ‘shareholders value’ de maat der dingen. Met als gevolg dat het indrukwekkende, zorgvuldig opgebouwde bedrijf, uiteindelijk in Britse handen komt. Elsevier’s Uitgeverij wordt RELX, het weekblad wordt eind dit jaar EW. De naam Elsevier bestaat slechts voort in de wetenschappelijke divisie.
Samensteller Joan Hemels, bijgestaan door tal van gespecialiseerde onderzoekers, heeft een imposant en monumentaal werkstuk afgeleverd. Het heeft wat langer geduurd dan aanvankelijk gewenst. Met Van den Brinks uitspraak “Alleen belangrijke zaken hebben geen haast’ verontschuldigt hij zich ervoor.
Jeroen Sprenger
J. Hemels (samenstelling), Dolf van den Brink, een hoofd voor cijfers, een hart voor kunst, Amsterdam University Press, Amsterdam 2019, ISBN 9789463725422, 788 pagina’s, €29,99
Artikel eerder verschenen op de website van Villamedia, dd 13 februari 2020.
.JPG/picture-200?_=14a91236e50)
