Amstsgeheim - 5  

Woensdag Gehaktdag

Het is niet altijd prettig vooraan te mogen staan. Van de week in de Tweede Kamer, tijdens de plechtige aanbieding van het Rijksjaarverslag over 2002, houdt de president van de Algemene Rekenkamer de minister van Financiën treiterig een staatje voor. Daaruit moet blijken dat de departementen toch minder goed met hun geld zijn omgegaan dan de minister heeft beweerd. De scène had iets van het jongetje dat een olifantje een Rolo aanbiedt om, net als het dikhuidje het aanbod lijkt aan te nemen, het snoepgoed snel zelf in de mond te nemen. We weten van het Sterspotje hoe het dier jaren later revanche neemt…

Dat vooruitzicht stemt niet vrolijk. Helemaal niet tegen de achtergrond van het Hoofdlijnenakkoord dat CDA, VVD en D66 zijn overeengekomen. De aanstaande regeringspartijen hebben daarin hun samenwerking het motto ‘Meedoen, meer werk, minder regels’ meegegeven. Het gaat me als toegewijd ambtenaar in het bijzonder om het laatste. De bureaucratie maakt de overheid minder doeltreffend en doelmatig dan gewenst. Schrijven de informateurs. Daartegenover moet de effectiviteit, slagkracht en ‘luisterend vermogen’ van de overheid worden vergroot. Het nieuwe kabinet is daarom terughoudend met het maken van nieuwe beleidsnota’s en studies. Wettelijke verplichtingen om periodiek beleidsnota’s uit te brengen worden geschrapt. In een toelichting zei een van de onderhandelaars, dat de ambtenaren elkaar minder bezig gaan houden. Ik ben daar helemaal voor. Al heb ik zo mijn twijfels over de realiteitswaarde. Bepalen ambtenaren hun eigen agenda? Of wordt die nog steeds bepaald door het gemeen overleg tussen de wetgevende en uitvoerende macht? Of door de wijze waarop bijvoorbeeld de Algemene Rekenkamer haar controlefunctie interpreteert? Als die zo openlijk ministers op de vingers blijft tikken, belooft dat niet veel goeds voor het terugdringen van de bureaucratie. Want dan lijkt het er toch op dat de letterlijke regelgeving het gaat winnen van de geest van diezelfde regelgeving.

In de afgelopen jaren is de aandacht voor de uitkomsten van beleid groter geworden. Terecht. Al weet Prinsjesdag met de aankondiging van nieuw beleid nog steeds beduidend veel meer belangstelling op te wekken dan de Verantwoordingsdag, waarop de resultaten ervan worden bekend gemaakt. Een peiling van Radio West onder winkelend publiek liet daar geen misverstanden over bestaan. Verantwoordingsdag, de Derde Woensdag in mei, Woensdag Gehaktdag, het zegt veel mensen niets. Maar dat laat onverlet dat zij tegelijkertijd willen dat politieke beloften worden waargemaakt, dat nieuwe regels worden gehandhaafd. Aan controle valt dus niet te ontkomen. De strengheid ervan moet echter niet zo meedogenloos zijn dat ambtenaren meer bezig zijn met zich in te dekken tegen een mogelijke berisping, dan creatief zoeken naar een pragmatische aanpak voor maatschappelijke vraagstukken. Departementale accountantsdiensten, ‘operational auditors’, de interdepartementale accountantsdienst, de Algemene Rekenkamer, de Tweede Kamer, de ‘controletoren’ heeft de afgelopen jaren aan hoogte gewonnen. Als het nieuwe kabinet de ambitie van ‘minder regels’ serieus wil nastreven, dan kan de samenhang binnen de controletoren niet onbesproken blijven. Een doelmatigheidstest is dan ook hier gewenst. Het zou de Algemene Rekenkamer niet misstaan hierin voorop te gaan. Dat getuigt van meer respect dan die pesterige terechtwijzing…

Daan Vorán

__________ 

Eerder gepubliceerd in de Haagsche Courant van 22 mei 2003