Ambtsgeheim - 10  

Veenbrand

Er woedt een veenbrand in de samenleving. Onderzoeker Maurice de Hond mag die graag in kaart brengen. Half april vatte hij de stem van Nederland twee jaar na ‘Fortuyn’ aldus samen: twijfel aan het democratische gehalte, onvrede over de publieke dienstverlening, geen vertrouwen in de politieke leiders, kansen voor nieuwe partijen en Europa als Verweggistan.

Pak de uitslag van de verkiezingen voor het Europees Parlement er even bij. De conclusie kan niet anders zijn dan dat de veenbrand nog steeds voortwoedt. De opkomst mag dan wat hoger zijn dan de vorige keer, voor ruim zestig procent is Europa nog ver weg. Of is het democratische gehalte niet echt zichtbaar. De wel stemmende veertig procent zou bij Tweede Kamerverkiezingen een einde hebben gemaakt aan het zittende kabinet. Waarmee een gering vertrouwen blijkt in de politieke leiders van de coalitiepartijen. En met twee zetels voor klokkenluider Paul van Buitenen geeft zij aan dat een nieuwe partij met een charismatische leider inderdaad grote kansen heeft. Tegen deze achtergrond stapt CDA’s sterke man in Rotterdam, Sjaak van der Tak, als wethouder op. De hitte van de strijd in een grote stad verlaat hij voor een plekje in de bestuurlijke luwte van de nieuwgevormde gemeente Westland. Ik ben verbijsterd.

Ik besef dat ik misschien erg kort door de bocht ga. Maar soms ben ik ook maar gewoon burger. Die ziet ook geen verschil tussen de ene overheid of de andere, tussen politiek of ambtenarij. Van der Tak heeft in Rotterdam het CDA aan de Fortuyn-beweging gekoppeld. Daarmee de grondslagleggende voor de verkiezingsoverwinning van zijn partij bij de Tweede Kamerverkiezingen in 2002. Het aloude ‘geen woorden maar daden’ is mede door hem vertaald in ‘zeggen wat je doet, doen wat je zegt’. Onder zijn leiding is er een bestuurlijk akkoord tot stand gekomen met doelen waarop het College van Burgemeester en Wethouders later mocht worden afgerekend. Van der Tak heeft zijn landelijke bekendheid vergroot met een beleid om de vestiging van sociaalzwakke immigranten tegen te mogen gaan; het metselen van een muur rondom Rotterdam. Hij is kortom het boegbeeld van de nieuwe Rotterdamse politiek. Maar na nauwelijks twee jaar geeft hij zijn missie op. Kringen om hem heen zouden hem hebben aangemoedigd zijn talenten op Westland los te laten. Wat zijn dat voor mensen? In ieder geval hechten zij weinig waarde aan het opbouwen van vertrouwen in politieke leiders.

Er zit geen stabiliteit in de politiek-maatschappelijke verhoudingen. Een continue ‘concerted action’ van politici en ambtenarij is nodig om daarin verandering te brengen. Kluitjesvoetbal is aandoenlijk zolang het om de jongste pupillen gaat. Maar op het professionele niveau waarop de overheid moet presteren is het onaanvaardbaar. Toeschouwers willen herkenbare patronen, willen spelverdelers zien die de lijnen uitzetten. Als die zich aandienen willen zij daarin wel wat vertrouwen investeren. De bereidheid daartoe wordt er natuurlijk niet groter op als in bestuurlijke kringen clubtrouw niet meer tot de normen en waarden wordt gerekend. In ieder geval krijgen we zo de veenbrand nooit onder controle.

Daan Vorán

__________ 

Eerder gepubliceerd in de Haagsche Courant van 17 juni 2004